Kent Judo geen Moraliteit? Een aanzet tot denken!

Het leven van Samurai werd door de Bushido gedicteerd

Zo af en toe gebeuren er zaken in het leven die discussie oproepen. Soms zeer heftige discussie. Voorbeelden genoeg. Zo ook in ons judo. Soms gebeurt er in ons Judo iets, dat heftige reacties oproept en discussies losmaakt. Zo is onlangs fel discussie gevoerd op een internationaal judo forum over moraliteit in combinatie met judo naar aanleiding van de jongstleden arrestatie van een hoge Dan-graad houder in de USA op verdenking van verduistering. Collega blogger Mitesco had het er deze week al over.
Dat bracht de discussie op de rol van moraliteit in judo: in judo zou géén moraliteit zijn, judo zou ons geen moraliteit leren.

Moraliteit zit wel degelijk in de genen van judo. 

Moraliteit gaat over gedragscode die onderscheid leert tussen "goed" en "kwaad", met een vertaling naar het gedrag en met een vorming van het geweten. Moraliteit beschrijft dus kort gezegd de regeltjes waarbinnen ons gedrag zich zou moeten bevinden.

Een maatschappij zonder moraliteit zou niet kunnen functioneren. Als zodanig is moraliteit verweven in alles wat wij doen in ons dagelijks leven, dus óók in ons judo. Maar leert judo ons dan geen moraliteit vanuit zichzelf? En dáár wordt het moeilijk, en daar vinden we denkelijk óók de bron van de hedendaagse ontkenning zoals die op de fora waarneembaar is als zou judo niets te maken hebben met moraliteit, bedoelende, dat judo ons géén moraliteit léért.

Moraliteit is niet overal hetzelfde. Moraliteit als systematiek en hoe het werkt wél, maar inhoudelijk niet. Net zoals een Wetboek in Nederland dezelfde idee heeft en dezelfde bedoeling heeft als in Duitsland of India, maar toch een geheel andere inhoud kan hebben.

In Japan is met name in de vorming van de Krijgskunsten de Bushido (de Weg van de Krijger) elementair geweest. Vergelijkbaar met ons Ridderschap in de Middeleeuwen zeg maar. De Bushido schreef voor, hoe de samurai zich te gedragen had. Punt is, dat de bushido een conflicterend moraliteitssysteem is met het aan Westerse landen ten grondslag liggende door christelijke grondslagen vormgegeven moraliteitssysteem.
Niet in élk punt, maar wél in zeer belangrijke.

Zo wordt in de Bushido de daad van "Seppuku" als een Recht beschouwd. Seppuku is het Recht van de Samurai om zijn Eer te redden als die Eer door oneervolle acties was beschadigd of besmeurd. Met het uitvoeren van Seppuku kon de Samurai zijn Eer en dat van zijn familie herstellen.
In de op christelijke grondslagen gevormde moraliteitssystemen wordt het plegen van zelfmoord onder bijna alle omstandigheden als verwerpelijk gezien. Dat is een zeer groot contrast met de Bushido. En zo zijn er méér van die contrasten.

Nou zul je zeggen: "Jawel, maar hoe komt dan die Bushido in het judo terecht?"

Moraliteit staat niet in een Wetboek. Moraliteit is sowieso moeilijk exact definieerbaar. We kunnen wel van enkele zaken zeggen dat het er zeker NIET in zit, maar een volledig dekkende omschrijving maken is sowieso al moeilijk of zelfs helemaal niet te doen. In judo is ook geen blauwdruk aanwezig hoe de moraliteit daarin tot uitdrukking moet worden gebracht. Dat is dus niet vreemd. Ook wij Nederlanders krijgen op school geen boekje mee: "De Moraliteit in Nederland, vervat in 200 uit het hoofd te leren regels".

De Butokukai echter is als militaire academie in Japan van oudsher belast geweest met het opleiding van krijgers, militaire functies. Bushido was de drijvende moraliteit in die militaire functies, vanuit de tijd van de Samurai. Bushido was dus binnen de Butokukai een zeer belangrijk element. Punt is vervolgens, dat een aanzienlijk aantal judo Sensei van topnivo zijn voortgebracht door de Butokukai. Sensei dus, die waren opgevoed in de leer van de Bushido, zij het in een meer moderne vormgeving dan in de tijd van de Samurai.
Die Sensei hebben wij in Europa leren kennen. Mannen als Tokio Hirano en Haku Michigami kwamen van de Butokukai. Waren Busen.

En zodoende kom je dus op een "botsing der stromingen" wanneer deze Sensei in het Westen judo trachten te onderwijzen. Even alle andere grote cultuurverschillen daar gelaten, was er dus ook een groot verschil in de moraliteitssystemen waar te nemen.


Het is daarbij een bekend verschijnsel, dat menging van moraliteitssystemen nauwelijks of niet gaat, en in ieder geval niet snel. Zaken die niet per defenitie als "moreel gewenst" worden gezien, zijn immers "moreel onacceptabel". En zodoende wordt veel van de moraliteit die in het judo is meegevoerd vanuit de Butokukai verworpen wegens conflicterende systematiek en opvattingen, zonder dat zulks echt opgevallen is. Het wordt gewoon "weggedacht". Het wordt "ontkend". Maar dat wil niet zeggen, dat het er nooit wás.

En alhoewel ook Kano Jigoro Shihan niet bijvoorbeeld een heel hoofdstuk wijdde aan de moraliteit in judo, is van hem wél, bekend hoe graag hij gezien zou hebben dat een moderne vorm van Bushido bij de Olympische Spelen zijn intrede zou doen! Ook Kano Jigoro Shihan was natuurlijk vanuit zijn eigen culturele achtergrond door de Bushido gevormd, en die "beker" werd gewoon van generatie op generatie doorgegeven. Zowel de Stichter zélf, als ook de school waar de meeste judo Sensei zélf werden opgeleid waren dus Middelen die de Bushido propageerden en installeerden in het judo!

Bushido bestaat in Japan nog steeds, zij het in geheel andere vorm en gedaante. Maar bijvoorbeeld in Japans politiecorpsen wordt nog steeds "het bevorderen van de moraliteit van de bevolking" als één van de kerntaken gezien. Uiteraard komt dat door de historische banden tussen deze politiekorpsen en de oude samurai, die na 1867 voor een groot deel in die politiekorpsen opgingen. Ook niet zo vreemd, want de oude Samoerai werden vroeger al gezien als de beschermers van de andere klassen.

Het punt is, dat tegenwoordig judo niet meer éénduidig te classificeren valt. En al helemáál niet meer met de bedoelingen en beschrijvingen van de Stichter in de hand, veel eerder met de Reglementen en Notulen van de IJF in de hand eigenlijk. En waar de relatie tussen judo en de Stichter is verbroken, en daarvoor in de plaats bedoelde Reglementen en Notulen zijn gekomen, is het niet vreemd te bemerken dat invloeden die vanuit de bushido in het judo zijn versmolten in die nieuwe, hedendaagse judovorm niet langer herkend worden. En aangezien de moderne mens "ietwat" gemakzuchtig is, gaat hij niet op zoek naar de oorsprong of naar kennis, maar maakt gebruik van de methode van de gemakkelijke ontkenning: er is géén moraliteit in Judo!

In zijn judo niet misschien. In het mijne wél.